Δράμα: Ένα ακόμα σπάνιο κλεμμένο ιστορικό κειμήλιο του 10ου αιώνα επιστρέφει στην ιερά μονή Εικοσιφοίνισσας

Ένα από τα παλαιότερα στον κόσμο σωζόμενα ελληνικά χειρόγραφα ευαγγέλια, γραμμένο στο τέλος του 10^ου αρχές του 11^ου αιώνα που είχε κλαπεί από την ιστορική ιερά μονή Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας στο Παγγαίο, ετοιμάζεται να επιστραφεί στους αρχικούς του κατόχους μετά από μακρά διαδρομή σε ολόκληρο τον κόσμο.

Είναι το δεύτερο κατά σειρά κειμήλιο που επιστρέφεται στην πολύπαθη ιερά μονή μετά τον επαναπατρισμό το 2016 ενός χειρόγραφου κειμένου του 9^ου αιώνα, ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, γνωστό ως Κώδικας 1424, που είχε στην κατοχή της η Λουθηρανική Θεολογική Σχολή του Σικάγου.

Με την παράδοση του σημαντικού αυτού κειμηλίου από τον τότε αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο στον  μητροπολίτη Δράμας Παύλο, άνοιγε  ο δρόμος για τον επαναπατρισμό κι άλλων πολύτιμων κειμηλίων που το 1917 εκλάπησαν από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές και θηριωδίες στο μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας όπου φυλάσσεται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Το νέο χειρόγραφο, με αριθμό ταξινόμησης 220, αφορά σε ένα περγαμηνό ευαγγέλιο που είχε εξαφανιστεί για πάρα πολλά χρόνια καθώς δεν βρίσκονταν στα κλεμμένα κειμήλια που φυλάσσονται στο ιστορικό μουσείο της Σόφιας. Από το 2011 βρίσκεται στην κατοχή του μουσείου της Βίβλου που εδρεύει στη Νέα Υόρκη.

Τον Ιανουάριο εκπρόσωποι του μουσείου επισκέφθηκαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον ενημέρωσαν ότι το μουσείο διεξήγαγε έρευνα ρουτίνας προέλευσης σε ένα ελληνικό λειτουργικό χειρόγραφο των τεσσάρων Ευαγγελίων στα τέλη του 10ου έως τις αρχές του 11ου αιώνα. Η έρευνα αποκάλυψε ότι ήταν ένα από τα πολλά αντικείμενα που λεηλατήθηκαν από την ιερά μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης (επίσης γνωστή ως Kosinitza) από Βούλγαρους στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Ταυτόχρονα εξέφρασαν την πρόθεση να επιστρέψουν το κειμήλιο στον αρχικό κάτοχό του, την ιερά μονή.

Ο κ.  Βαρθολομαίος όπως αναφέρεται σε σχετικό δελτίο τύπου του Φαναρίου κατά τη διάρκεια της συνάντησης ευχαρίστησε το μουσείο για την επιστροφή και προσφέρθηκε να επιτρέψει στο μουσείο να εκθέτει το κειμήλιο μέχρι την επίσκεψή του στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Οκτώβριο του 2021. Επιπλέον, το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα δανείσει στο μουσείο για έκθεση τρία κειμήλια (χειρόγραφα της ελληνικής βίβλου) για έκθεση. Να σημειωθεί πως το μουσείο της Βίβλου δέχεται ένα εκατομμύριο επισκέπτες το χρόνο.

Οι προσπάθειες επιβραβεύονται

Με σημερινή της ανακοίνωση η ιερά μητρόπολη Δράμας φέρνει στο φως της δημοσιότητας όλες τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν μυστικώς τα τελευταία χρόνια για την επιστροφή όχι μόνο του συγκεκριμένου περγαμηνού ευαγγελίου άλλα και όσων θα επακολουθήσουν.

Η σημαντική αυτή εξέλιξη φανερώνει τις άοκνες προσπάθειες που καταβάλει τόσο το Οικουμενικό Πατριαρχείο όσο και προσωπικά ο πατριάρχης, αλλά και ο Σεβασμιότατος μητροπολίτης Δράμας κ. Παύλος για τον επαναπατρισμό όλων των κλεμμένων και λεηλατηθέντων ιστορικών κειμηλίων ανεκτίμητης αξίας από τον μονή της Εικοσιφοίνισσας. Μάλιστα, ο ιεράρχης της ακριτικής μητρόπολης έχει επιδοθεί τα τελευταία χρόνια σε έναν πραγματικό αγώνα προκειμένου να γνωστοποιήσει σε φορείς και οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό την ανάγκη επιστροφής των κλεμμένων κειμηλίων.

Τον Μάρτιο του 1917, οι Βούλγαροι στρατιώτες λεηλάτησαν το μοναστήρι της Εικοσιφίνισσας αφαιρώντας ολόκληρη τη μοναστική βιβλιοθήκη, η οποία περιελάμβανε πάνω από 430 χειρόγραφα και 470 θρησκευτικά αντικείμενα (εικόνες, λειτουργικά σκεύη κ.α.). Πολλά πουλήθηκαν τη δεκαετία του 1920 και μπήκαν σε συλλογές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Το περγαμηνό Ευαγγέλιο του 10^ου αιώνα πωλήθηκε το 1958 στη Νέα Υόρκη. Το μουσείο της Βίβλου το απέκτησε από τον οίκο δημοπρασιών Christie’s τον Ιούνιο του 2011. Κατά την έρευνα, ο επιμελητής του μουσείου Brian Hyland εντόπισε σημειώσεις στο χειρόγραφο που επιβεβαίωσαν ότι ανήκε σε εκείνα που λεηλατήθηκαν από το μοναστήρι το 1917. Μεταγενέστερη έρευνα επιβεβαίωσε την ταυτότητά του περγαμηνού ευαγγελίου  ως «Χειρόγραφο Eikosiphoinissa 220».

Ο εκπρόσωπος του μουσείου της Βίβλου Δρ. Jeff Kloha στη συνάντηση με τον οικουμενικό πατριάρχη είχε δηλώσει ότι «η αποκάλυψη της ιστορίας αυτού του χειρογράφου δεν ήταν εύκολη. Απαίτησε μια έντονη έρευνα εκ μέρους του επιμελητή μας, κ. Hyland, για να εντοπίσει το θλιβερό του παρελθόν, να επιβεβαιώσει την ταυτότητά του και να προσδιορίσει το πού βρίσκονταν πριν από το 1958»

Αξίζει να τονιστεί ότι το περγαμηνό χειρόγραφο ευαγγέλιο του 10^ου αιώνα είναι μικρογραφημένο, περιλαμβάνει λειογραφίες των Ευαγγελιστών και είναι γραμμένο σε δύο στήλες, με 27 γραμμένες σειρές σε κάθε στήλη, διαστάσεων 18,1 x14 εκατοστών.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ