Σταυρούλα Δαδάκη: Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας μιλά για τους Φιλίππους

Με σημείο αναφοράς τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου, Σταυρούλα Δαδάκη, μας μίλησε  γι’  αυτά που έγιναν αλλά και αυτά που σχεδιάζονται να γίνουν σε έναν χώρο που εδώ και αρκετούς  μήνες συγκαταλέγεται  στη λίστα των  προστατευόμενων  μνημείων  παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο.

Ας διαβάσουμε όμως τι μας είπε η πλέον αρμόδια για να απαντήσει στα πολλά ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την προοπτική περεταίρω ανάδειξης και αξιοποίησης ενός από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα και στον κόσμο, με την «σφραγίδα» της Ουνέσκο.

 

Ερώτηση:  Ποια είναι η νέα δεδομένη κατάσταση στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων μετά την ένταξη τους στη λίστα της Ουνέσκο;

Η συγκεκριμένη ένταξη άλλαξε τα δεδομένα και βοήθησε ώστε να γίνει το «παραπάνω βήμα» αναφορικά με την ανάδειξη και περεταίρω αξιοποίηση του χώρου;

Απάντηση: Η ένταξη των Φιλίππων στα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η αρχή μιας μεγάλης πορείας. Οι χώροι οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο της Ουνέσκο έχουν κάποιες υποχρεώσεις τις οποίες πρέπει να τις τηρήσει το ελληνικό δημόσιο, κι αυτό σημαίνει ότι χρηματοδοτούνται περισσότερο από κάποιους άλλους χώρους. Αυτό όμως, μέχρι τώρα, δεν ισχύει για τους Φιλίππους. Από το 2016 που ενταχθήκαμε, μέχρι σήμερα, δεν έχουμε λάβει περισσότερα χρήματα απ’ ότι λαμβάναμε παλαιότερα. Βέβαια το 2017 είχαμε να αντιμετωπίσουμε πάρα πολλά προβλήματα διαχείρισης του δημόσιου χρήματος, διότι ο νόμος των δημοσίων συμβάσεων του 2016 δημιούργησε ένα νέο πλαίσιο στο οποίο εμείς ως Περιφερειακή υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού δεν θεωρηθήκαμε ξεχωριστή επιχειρησιακή μονάδα κι έτσι δεν μπορούσαμε να διαχειριστούμε μόνοι μας χρήματα. Αυτό σημαίνει ότι  η υπηρεσία ελέγχου της Καβάλας δεν μας ενέκρινε τις δεσμεύσεις πιστώσεων που είναι το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία για να θεωρηθεί μια δαπάνη νόμιμη και να εκταμιευτεί το ποσό στον δικαιούχο.

Τον Ιούλιο του 2017 βγήκε μια κανονιστική απόφαση από το υπουργείο Πολιτισμού η οποία όριζε ότι οι περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού αποτελούν ξεχωριστές επιχειρησιακές μονάδες και άρα μπορούν να κάνουν αναλήψεις δεσμεύσεων και να διαχειριστούν χρήματα. Αυτή την κανονιστική απόφαση δεν την δέχτηκαν όλες οι υπηρεσίες ελέγχου οι οποίες υπάγονται στο γενικό λογιστήριο του κράτους. Η υπηρεσία της Καβάλας ήταν μία από αυτές που δεν το δέχτηκε με αποτέλεσμα να μην μπορέσουμε να εκταμιεύσουμε χρήματα από αυτά τα λίγα που μας δόθηκαν, παρά μόνο για άμεσες ανάγκες όπως είναι η πληρωμή μισθών, η προμήθεια ειδών καθαριότητας κλπ.

Αυτά τα προβλήματα λοιπόν αντιμετωπίσαμε το 2017.

 

Ερώτηση: Εσείς, ως υπηρεσία, είχατε έτοιμες μελέτες που περιμένανε απλά την εκταμίευση χρημάτων;

Απάντηση: Για ορισμένες εργασίες δεν απαιτούνται μελέτες, όπως για παράδειγμα οι καθαρισμοί και οι μικροστερεώσεις. Θα μπορούσαμε να τις εκτελέσουμε αλλά δεν μπορούσαμε, όπως σας προείπα, να εκταμιεύσουμε χρήματα.

Το 2017 εκπονήθηκε μελέτη για τους Φιλίππους η οποία εγκρίθηκε από το ΚΑΣ. Με βάση αυτή τη μελέτη υποβάλαμε προς έλεγχο το τεχνικό δελτίο των Φιλίππων. Θεωρητικά, υπολογίζω ότι μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου θα βγει η απόφαση ένταξης, οπότε από τον Απρίλιο θα ξεκινήσει το έργο στους Φιλίππους.

 

Ερώτηση: Τι περιλαμβάνει αυτό το έργο, αυτή η μελέτη στην οποία αναφέρεστε;

Απάντηση: Το έργο περιλαμβάνει σε αυτή τη φάση βασικές εργασίες αναμόρφωσης του χώρου, κάτι που σημαίνει ότι θα καταργηθεί ένα τμήμα του παλιού δρόμου (παλιός δρόμος Κρηνίδων – Λυδίας) και θα διαμορφωθεί μία ομαλή σύνδεση. Το τμήμα του δρόμου από Λυδία μέχρι το μουσείο θα παραμείνει ως έχει προς το παρόν.

 

Ερώτηση: Οι πληροφορίες που είχαμε ήταν ότι θα ξεκινούσατε πολύ νωρίτερα το ξήλωμα του δρόμου για την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου. Υπήρξε πράγματι καθυστέρηση;

Απάντηση: Για να «ξηλωθεί» αυτός ο δρόμος χρειάζονται αρκετά χρήματα, για τα οποία ούτε το υπουργείο ήταν σε θέση να τα δώσει το 2016 και το 2017.

Επίσης απαιτείται μια οργάνωση προσωπικού γιατί πέρα από το «ξήλωμα» θα προέκυπταν προβλήματα διατήρησης και ανεύρεσης αρχαιολογικών ευρημάτων. Δεν ήταν δυνατόν να ξεκινήσει όλο αυτό εάν δεν εντασσόταν σε ένα πλαίσιο το οποίο θα μπορούσε να εγγυηθεί την απαραίτητη ετήσια χρηματοδότηση.

 

Ερώτηση: Ο κόσμος θέτει απλοϊκά ερωτήματα και πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται: « Θα γίνει άραγε κάτι παραπάνω στους Φιλίππους μετά την ένταξη στην Ουνέσκο;». Σε αυτό το ερώτημα ποια μπορεί να είναι η απάντηση;

Απάντηση: Πέρα από το δικό μας έργο που αφορά την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου, την τακτοποίηση των αρχιτεκτονικών μελών και την διαμόρφωση διαδρομών για τον επισκέπτη, υπάρχει κι ένα άλλο έργο το οποίο αφορά την αναστήλωση της Βασιλικής Β΄(το σήμα κατατεθέν των Φιλίππων), Πρόκειται για ένα μεγάλο έργο αλλά αντιλαμβάνεστε ότι τα αρχαιολογικά έργα δεν είναι κάτι που γίνονται από τη μία στιγμή στην άλλη. Ξεκινάμε με αυτό το έργο το οποίο αποτελεί τη βάση και μετά θα ακολουθήσουν τα επόμενα έργα.

 

Ερώτηση: Τα αναφέρω αυτά διότι πριν από μερικά χρόνια αναφερόμασταν σε ένα έργο που αφορούσε την συντήρηση του τείχους της πόλης των αρχαίων Φιλίππων.

Απάντηση: Είναι αυτή η μελέτη που σας είπα ότι εγκρίθηκε, διότι περιλαμβάνει και τη συντήρηση τμήματος του τείχους. Υπάρχουν μελέτες που έχουν εγκριθεί και αποτελούν τη βάση για να ενταχθούμε σε ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο. Η διαδικασία όμως αυτή προϋποθέτει και την προετοιμασία πολλών δικαιολογητικών που θέλουν κι αυτά το χρόνο τους. Αυτά έχουν ολοκληρωθεί, πήραν περισσότερο χρόνο απ’ ότι υπολογίζαμε αλλά η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας, μετά το κλείσιμο των έργων ΕΣΠΑ, βρέθηκε με ελάχιστο προσωπικό και έπρεπε να αντιμετωπίσει κι ένα σωρό προβλήματα λειτουργίας και οργάνωσης της Εφορείας. Σήμερα έχουν κατατεθεί τα τεχνικά δελτία και μόλις εγκριθούν  θα ξεκινήσει το έργο.

Το σωστό θα ήτανε η Εφορεία να είχε μία ομάδα που θα ασχολούνταν με τη μελέτη και το έργο αυτό πριν λήξει η προηγούμενη περίοδος. Πράγμα που δεν συνέβη διότι δεν υπάρχει το  απαιτούμενο σε αριθμό προσωπικό.

 

Ερώτηση: Ποια είναι η συνεργασία δήμου Καβάλας και αρχαιολογικής υπηρεσίας. Υπάρχει κάποια κοινή επιτροπή στην οποία συζητιόνται οι όποιες εξελίξεις και προοπτικές περεταίρω ανάδειξης των αρχαίων Φιλίππων;

Απάντηση: Δεν υπάρχει «επιτροπή» με μέλη του δήμου Καβάλας. Ο δήμος Καβάλας έχει αναλάβει ένα έργο έξω από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων που έχει σχέση με τη σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου, μέσω ποδηλατοδρόμων και πεζόδρομων, με τα λασπόλουτρα και το βαπτιστήριο της Λυδίας. Αυτή λοιπόν τη μελέτη την έχει αναλάβει ο δήμος, εργάζεται μόνος του και ανεξάρτητα. Όταν ολοκληρώσει τη μελέτη θα μας την φέρει να την δούμε και να εισηγηθούμε. Πρέπει να εγκριθεί από το ΚΑΣ. Εμείς εργαζόμαστε μέσα στον αρχαιολογικό χώρο και αυτοί έξω από αυτόν. Συνεργασία υπάρχει, όταν έρθει η κατάλληλη ώρα όμως. Σε αυτή τη φάση ο δήμος με τη δική του ομάδα συντάσσει τη μελέτη. Προφανώς, για να μην έχω κάποια ενημέρωση, δεν την έχει φτάσει σε ένα σημείο που κρίνει ότι μπορεί να την δούμε για να εκφέρουμε άποψη ως υπηρεσία.

 

Ερώτηση: Ποιος ή ποιοι είναι οι στόχοι που θέτουμε για τα επόμενα χρόνια αναφορικά με τους Φιλίππους;

Απάντηση: Να βελτιώσουμε την εικόνα του με την σταδιακή αναστήλωση κι άλλων μνημείων. Να αποκτήσει την τρίτη διάσταση του ύψους σε ακόμη περισσότερα μνημεία  του και να προστεθούν  περισσότερες υπηρεσίες στους επισκέπτες σε σχέση  με τη νέα τεχνολογία.

Δεν ξέρω εάν ο κόσμος περιμένει να δει τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων «ξανακτισμένο»! Εμείς αναστηλώνουμε μνημεία και σημεία για τα οποία είμαστε σίγουροι ότι έτσι ήταν στην αρχική τους μορφή. Μελλοντικά σκοπεύουμε να αναστηλώσουμε τις κολώνες που είναι πεσμένες στους δρόμους. Οι αρχαίοι δρόμοι είχαν συνήθως στοές  δεξιά και αριστερά, πίσω από αυτές ήταν τα καταστήματα. Έτσι θα αποκτήσει ο δρόμος την εικόνα που είχε όταν κατασκευάστηκε.

 

Ερώτηση: Προβλέπονται νέες ανασκαφές;

Απάντηση: Μέσα στο έργο ενοποίησης του αρχαιολογικού χώρου προβλέπονται και «μικρές ανασκαφές». Υπάρχουνε τρία σημεία τα οποία δεν έχουν σκαφτεί. Ένα τέτοιο σημείο αφορά την αρχαία Εγνατία οδό κι ένα άλλο σημείο αφορά την εμπορική οδό.

Επίσης θα γίνει και μια ανασκαφική ενοποίηση στο ύψος της Βασιλικής Α΄. Η ανασκαφή ποτέ δεν έχει χρονοδιάγραμμα το οποίο θα τηρηθεί 100%, διότι ποτέ δεν ξέρεις τι θα βρεις. Το έργο όμως που σας είπα από την αρχή έχει πενταετή διάρκεια. Εμείς υπολογίζουμε ότι μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου θα έχουμε στα χέρια μας την τελική απόφαση ένταξης και θα αρχίσουν σύντομα οι εργασίες.

 

Ερώτηση: Είστε ικανοποιημένη από τον αριθμό επισκεπτών στο μουσείο Φιλίππων;

Απάντηση: Η επισκεψιμότητα στο μουσείο των Φιλίππων, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί διότι έχουμε διαμορφώσει τις εισόδους. Το μειονέκτημα του μουσείου είναι ότι βρίσκεται στην άκρη του αρχαιολογικού χώρου και θέλει αρκετό «περπάτημα» για τον επισκέπτη. Τα τουριστικά γκρουπ έχουν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ξενάγησης και επιλέγουν συγκεκριμένα μνημεία. Οι μεμονωμένοι επισκέπτες δεν έχουν πρόβλημα χρόνου και επισκέπτονται όλα τα μνημεία και το μουσείο. Στο έργο προβλέπεται μια δυτική είσοδο η οποία όταν γίνει θα βοηθήσει περισσότερο και θα εξυπηρετήσει καλύτερα τον επισκέπτη, τόσο του αρχαιολογικού χώρου όσο και του μουσείου.

 

Ερώτηση: Μπορεί το υπουργείο Πολιτισμού να χρηματοδοτήσει αρχαιολογικά έργα παράλληλα με τις κατά τόπους Εφορείες;

Απάντηση: Οι κεντρικές διευθύνσεις μπορούν να κάνουν έργα σε αρχαιολογικούς χώρους όταν το κρίνουν ως έργο ιδιαίτερης σημασίας και δυσκολίας. Η αναστήλωση της Βασιλικής Β΄ θα γίνει από τη Διεύθυνση αναστήλωσης.

 

Ερώτηση: Άρα υπάρχει η δυνατότητα να γίνουν παρεμβάσεις παράλληλα: Είτε από την αρμόδια Εφορεία αρχαιοτήτων Καβάλας είτε απευθείας από το υπουργείο μέσω κεντρικών διευθύνσεων.

Απάντηση: Ναι, υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

 

Ερώτηση: Ο οργανισμός της Ουνέσκο χρηματοδοτεί έργα;

Απάντηση: Συνήθως όχι… αυτό συμβαίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις και είναι ελάχιστα τα παραδείγματα κατά το παρελθόν.

Η περεταίρω ανάπτυξη και η περεταίρω επισκεψιμότητα δεν έχει  σχέση μόνο με τον αρχαιολογικό χώρο. Έχει σχέση και με αυτά που θα γίνουν  γύρω από αυτόν.

Καταλύματα, καταστήματα διατροφής… όλα παίζουν τον ρόλο τους. Θα πρέπει και η τοπική κοινωνία να το δει ως ευκαιρία και να αναπτύξει παράλληλες δραστηριότητες για να κρατήσει τον επισκέπτη. Κι αυτό όμως θέλει χρόνο, δεν μπορεί να γίνει κάτι άμεσα, το κατανοώ. Είναι όμως απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει ανάπτυξη. –

 

Μιχάλης Κουμρίδης